Hakaret Suçu Nedir ?
TCK 125 Hakaret Suçu, Türk Ceza Kanunu’nda ‘Şerefe Karşı Suçlar’ başlığı altında düzenlenmiş olup kişilerin onur, şeref ve saygınlığını korumayı amaçlamaktadır. Hakaret; bir kişiye onur ve saygınlığını zedeleyecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi ya da sövme yoluyla işlenebilir. Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, bir söz veya davranışın hakaret sayılıp sayılmadığı değerlendirilirken zaman, yer, tarafların konumu ve olayın bağlamı dikkate alınır.
Hakaret Suçunun Unsurları Nelerdir ?
Hakaret suçunun unsurları, Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesindeki tanım esas alınarak, doktrin ve Yargıtay kararları ışığında belirlenmektedir.
Fail: Hakaret suçunun faili herhangi bir birey olabilir. Failin toplumsal konumu, malvarlığı veya mesleği önem arz etmez.
Mağdur: Hakaret suçunun mağduru, onur ve saygınlığına saldırılan kişidir. Hakaret suçunda mağdur yalnızca gerçek kişiler olabilir; tüzel kişiler doğrudan mağdur sayılamaz.
Fiil: Hakaret suçu farklı yollarla işlenebilir:
– Sözlü: Küfür, aşağılayıcı söz,
– Yazılı: Mektup, mesaj, sosyal medya paylaşımı,
– Davranışsal: El hareketi, görsel paylaşım.
Hakaretin iki temel görünüm biçimi vardır:
– İsnat: Somut fiil veya olgu yükleme (örn. “Sen hırsızsın”).
– Sövme: Küfür veya olumsuz değer yargısı (örn. “serseri”, “alçak”).
Manevi Unsur: Hakaret suçunun manevi unsuru kasttır. Fail, mağdurun onur ve saygınlığını zedeleme kastıyla hareket etmelidir.
Hakaret Suçunun İşlenme Biçimleri
Hakaret suçunun işlenme biçimleri, failin hakaret içerikli ifadeyi hangi yöntemle mağdura yönelttiğine göre farklılık göstermektedir:
- Huzurda Hakaret: Failin, mağdurun doğrudan algılayabileceği şekilde hakaret etmesidir. Mağdurun yüzüne karşı veya bulunduğu ortamda sarf edilen hakaret içerikli söz ve davranışlar bu kapsamdadır.
- İleti Yoluyla Hakaret: Telefon, SMS, WhatsApp, e-posta veya benzeri iletişim araçlarıyla mağdura doğrudan iletilen hakaretler de huzurda hakaret gibi değerlendirilir.
- Gıyapta Hakaret: Mağdurun yokluğunda yapılan hakaretlerin suç sayılabilmesi için, sözlerin en az üç kişiyle paylaşılması gerekir.
Hakaret Suçunun Cezası, HAGB – Uzlaştırma ve Şikâyet Süresi
TCK 125’e göre hakaret suçunu işleyen kişi 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Suçun alenen işlenmesi halinde ceza 1/6 oranında artırılır. Hakaretin kamu görevlisine görevinden dolayı yapılması durumunda ise cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Ayrıca sağlık personeline görevleri sebebiyle hakaret edilmesi hâlinde, ceza yarı oranında artırılmaktadır.
Hakaret suçunun cezası nispeten düşük olduğundan, şartların oluşması halinde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilebilir. Ancak failin daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûmiyeti varsa veya mağdurun zararı giderilmemişse HAGB uygulanmaz. Bunun yanında hakaret suçu, kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen haller hariç olmak üzere, uzlaştırmaya tabi suçlar arasındadır. Dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir; tarafların anlaşması halinde dava düşer, uzlaşma sağlanmazsa yargılama devam eder.
Hakaret suçunda dava açılabilmesi için şikâyet şartı aranır. Mağdurun, fiili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet hakkını kullanması gerekir. Bu süre geçerse şikâyet hakkı düşer. Ayrıca hakaret suçunda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Yargıtay Kararlarında Hakaret
Hakaret suçuna ilişkin değerlendirmelerde Yargıtay, kullanılan ifadelerin her somut olayın koşulları çerçevesinde incelenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bir sözün veya davranışın hakaret sayılıp sayılmadığı; olayın zamanı, yeri, tarafların konumu ve toplumsal değerler dikkate alınarak belirlenmektedir. Bu nedenle aşağıda yer verilen ifadeler genel bir çerçeve sunmakta olup, her olay kendi şartları içinde değerlendirilir.
Yargıtay kararlarında bazı ifadeler doğrudan hakaret olarak kabul edilmiştir:
- “Şerefsiz”, “haysiyetsiz”, “rüşvetçi” gibi kişilik değerlerini zedeleyen ağır ifadeler.
- Sinkaflı sözler (küfür niteliği taşıyan ifadeler) → her zaman hakaret kapsamında değerlendirilir.
Buna karşılık bazı ifadeler hakaret suçu oluşturmaz:
- “Lan”, “terbiyesiz” gibi nezaket dışı fakat hakaret niteliği taşımayan sözler.
- “Allah belanı versin” gibi beddua mahiyetindeki sözler.
Örnek bir Yargıtay kararında şu şekilde ifade edilmiştir:
T.C. Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2016/11017 E., 2018/11379 K., 19.09.2018 T.
“Hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığıdır. Bu suçun oluşabilmesi için davranışın kişiyi küçük düşürmeye yönelik olarak gerçekleşmesi gerekir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Kişilere yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi; sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadı veya sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.”
Hakaretin Sosyal Medya ve İnternet Yoluyla İşlenmesi
Hakaret suçları günümüzde en sık sosyal medya platformları üzerinden işlenmektedir. Facebook, Instagram, Twitter (X) ve benzeri mecralarda yapılan paylaşımlar, yorumlar veya özel mesajlar delil olarak kullanılabilir. Bu tür davalarda ekran görüntüleri, mesaj kayıtları, IP adresi tespitleri ve gerektiğinde noter onaylı kayıtlar büyük önem taşır.
Sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımlar herkese açık şekilde gerçekleşmişse, fiil alenen hakaret kapsamında değerlendirilir ve bu durumda ceza artırılmaktadır.
Hukuki Başvuru Süreci
Hakaret suçuna ilişkin başvuru süreci şu şekilde ilerler:
- Şikâyet dilekçesi savcılığa veya kolluk kuvvetlerine sunulur.
- Hakaretin işlendiğine dair deliller (mesajlar, ekran görüntüleri, tanıklar) dosyaya eklenir.
- Savcılık soruşturma yapar; dava açılması halinde Asliye Ceza Mahkemesi süreci başlar.
- Hakaret suçu yalnızca cezai yaptırımla sınırlı değildir; mağdur ayrıca manevi tazminat davası açma hakkına da sahiptir.
Hakaret suçuna ilişkin süreç hem ceza hukuku hem de tazminat hukuku boyutlarıyla birlikte değerlendirilir. Bu nedenle kişilerin, sürecin aşamalarını doğru takip etmesi ve haklarını zamanında kullanması büyük önem taşır.
Av. Atamert Sezgin
